فمنیست (طرفداری حقوق زنان) درمانی در واکنش به چالش های گسترده ای ایجاد شد که زنان در طول تاریخ با آن مواجه بودند.

مفهوم اصلی مربوط به فمنیست درمانی، شناخت این موضوع می باشد که زنان ممکن است در نتیجه فشارهای روان شناسی، مشکلت سلامتی روانی را تجربه کنند.

زنان و دیگر گروه هایی که به دلیل وضعیت سیاسی اجتماعی در انزوا قرار گرفته اند، می توانند با استفاده از این روش درمانی و به کمک متخصصان سلامت روانی ، راه حل هایی را برای درمان مشکلات سلامت روانی پیدا کنند و برای تغییر وضعیت اجتماعی خودشان تلاش کنند.

• فمنیست درمانی به چه نحوی اعمال می شود؟

• چارچوب فمنیست درمانی

• فمنیست درمانی و جنسیت

• آیا فمنیست درمانی بر روی مردان هم قابل اعمال می باشد؟

• تاریخچه فمنیست درمانی

• محدودیت های مربوط به فمنیست درمانی

فمنیست درمانی به چه نحوی اعمال می شود؟

فمنیس درمانی تلاش می کند تا دیدگاه های در انزوا قرار گرفته را به عنوان دیدگاه های مهم مطرح کند.

همچنین فمنیست درمانی مدرن و نظریه مربوط به آن، نگرانی ها و مشکلات افرادی از قبیل رنگین پوستان، زنان هم جنس خواه، مردان هم جنس خواه، دو جنسه ها، افراد متمایل به تغییر ماهیت جنسی، و افراد دارای جنسیت قابل تغییر و همچنین افراد دارای نیاز های خاص، مهاجران، پناهجوها و سایر افراد را مورد بررسی و شناسایی قرار می دهد.

بنابراین افرادی که مورد ظلم واقع شده اند، می توانند از این روش درمانی، که منجر به تغییرات اجتماعی و شناسایی مشکلات سلامتی روان می شود، استفاده کنند.


در طول چندین قرن، زنان زیادی به طور مرتب مورد ظلم و تبعیض قرار گرفته اند. در اغلب موراد این تبعیض، منجر به ایجاد موانع و محرک های تنش زا، همانند قربانی شدن و مورد خشونت قرار گرفتن، نمایش غیر واقعی در رسانه، منابع اقتصادی و فرصت های اقتصادی محدود، و تبعیض و بی عدالتی کاری در رابطه با این جنسیت خاص شده است.

گروه های دیگر که از حق رای محروم بودند، عبارت از افراد رنگین پوست و جامعه lgbt می باشند که معمولا با چالش های مشابهی روبرو بودند.


درمانگر فمنیست معمولا کار خود را با این فرض شروع می کند که زنان و دیگر گروه های مورد تبعیض، به دلیل ناراحتی های روان شناختی که در نتیجه موانع موجود ایجاد شده بود، با خطر مربوط به مشکلات سلامت روان مواجه هستند.

این روش درمانی، همراه با تلاش برای از بین بردن محدودیت ها و تبعیض ها، بر روی حمایت از افراد درمانجو تمرکز می کند.

نقش های جنسیت، اجتماعی سازی، رشد یکسان، و خود انگاره، مواردی هستند که طی دوره درمانی مورد بررسی قرار می گیرند تا توانایی فرد درمانجو برای بهبود یافتن افزایش یابد.

چارچوب فمنیست درمانی

فمنیست درمانی یک روش درمانی متمرکز بر فرد و شامل اطلاعات سیاسی می باشد که درمان را در چارچوب و زمینه های فرهنگی و تربیتی انجام می دهد.

اهداف این روش درمانی عبارتند از توانمند سازی شخص درمانجو، به نحوی که فرد قادر باشد تا جوانب مربوط به تبدیل اجتماعی را شناسایی کند، خود و ایجا یک خود انگاره مفید، و ایجاد مجدد و تقویت عقاید یک شخص در مورد هویتش.

معمولا یک درمانگر تلاش می کند تا از انحراف رویه درمانی جلوگیری کند، یک شناخت کلی را در مورد ظلم صورت گرفته نشان دهد، و یک رابطه هوشمندانه و غیر رتبه بندی شده ای را پیشنهاد دهد که بر روی تقابل و برابری تاکید داشته باشد. افراد درمانجو می توانند سرگذشت های خودشان را به اشتراک بگذارند و به تجارب فرد درمانگر گوش کنند.

در اغلب موراد، روش و نوع درمان صورت گرفته، در تشویق افراد درمانجو به ایجاد تغییرات اجتماعی تاثیر گذار است. همچنین افراد درمانجو می توانند در طول درمان، خودشان را بهتر بپذیرند.


اصول مربوط به فمنیست درمانی عبارتند از:

• مضامین و مفاهیم شخصی و سیاسی:

مشکلات شخص، در چارچوب مضامین فرهنگی، سیاسی و اجتماعی شخص مورد بررسی قرار می گیرد.

• اجباری کردن تغییر اجتماعی:

هدف از درمان فقط کمک به افراد نیست، بلکه ایجاد تاثیرات مثبت بر روی جامعه هم جزو اهداف این روش درمانی می باشد.

• ارزش قائل شدن به دیدگاه های متضاد:

این روش درمانی دیدگاه های متضاد را با استقبال خاصی، مورد پذیرش قرار می دهد.

• یک رابطه مساوی:

رابطه درمانی برای کاهش پیچیدگی های درمانی و همچنین ممانعت از نیروهای بر هم زننده تعادل مابین درمانگر و فرد درمانجو بکار گرفته می شود.

• یک رهیافت متمرکز بر توانایی فرد:

یک درمانگر می تواند از فرآیند تشخیص اجتناب کند، مشکلات سلامتی روان را دوباره تعریف کند و نقش قابل توجهی را برای توانایی شخص درمانجو در نظر بگیرد.

• شناخت تمامی موارد ظلم:

معمولا درمانگر این شناخت از حقیقت را بیان می دارد که ظلم برای تمامی افراد خطرناک می باشد.

تکنیک هایی که در فمنیست درمانی مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از:

• خود شفاف سازی:

درمانگران می توانند تجربیات خود را در زمان مناسب به اشتراک بگذارند، و تلاش کنند تا تجارت و احساسات فرد درمانجو را نرمال ، یکنواخت و آزاد کنند.

• تحلیل نقش جنسیت و اقدام درمانی:

برای بهبود وضعیت بینش فرد درمانجو، می توان تاثیر نقش جنسیت در سلامت روانی را مورد بررسی قرار داد.

• تحلیل قدرت:

اغلب درمانگران و افراد درمانجو، تاثیرات مختلفی را که قدرت نابرابر می تواند بر روی قدرت رشد و دلبستگی افراد داشته باشد را مورد بررسی قرار می دهند.

• ایجاد مجدد:

درمانگران می تواند کمک کنند تا به وسیله شناسایی عوامل اجتماعی تاثیر گذار بر روی مشکلاتی سلامت روانی افراد، دیدگاه افراد درمانجو تغییر یابد و روش های درمانی مبتنی بر قدرت و توانایی آنها، دوباره بکار گرفته شود.

• اقدام اجتماعی:

درمانگران می توانند افراد درمانجو را تحریک کنند تا در یک حرکت اجتماعی، به عنوان روشی برای بدست آوردن قدرت بیشتر، شرکت کنند.

فمنیست درمانی و جنسیت

جنسیت یک مفهوم مهم در فمنیست درمانی می باشد. اغلب افراد با هم جنس های زیستی خود رابطه دوستی برقرار می کنند، و هر چند که برخی از افراد جنسیت خود را به همین روش (از طریق ارتباط با دوستان) می شناسند، ولی این موضوع در مورد بیشتر افراد صدق نمی کند.

یک تعریف شخصی از هویت جنسی می تواند تحت تاثیر ویژگی های و تجارب روان شناختی، هنجار های و انتظارات اجتماعی، عقاید و رسوم فرهنگی، تفاوت ها و فرضیات زیستی و رفتارهای قالبی و اریب دار قرار بگیرد.

درمانگران فمنیست می توانند بر رفتارهای قالبی و اریب دار جنسیت توجه بیشتری داشته باشند تا به افراد درمانجویی کمک کنند که با توجه به جنسیت خودشان ، می خواهند با نحوه اجتماعی شدن آشنا شوند.

رفتارهای قالبی جنسیتی، در اغلب موارد منجر به ایجاد ویژگی های مشکل زا در رابطه با جنسیت خاص می شود، و این ویژگی ها می توانند منجر به تبعیض، ظلم، آسیب و دیگر تجربیات آسیب رسان شوند.

فمنیست درمانی می تواند به افراد کمک کند تا هویت جنسیتی خود را بهتر تعریف کنند، تا هم شناخت خودشان و هم شناخت جامعه نسبت به هویت جنسی این افراد بهتر شود.

شناخت کلی فمنیست درمانی نسبت به جنسیت، انتخاب جنسیت را برای افرادی که تمایل به تغییر جنیست دارند و یا جنسیت قابل تغییر دارند، به یک موضوع مطمئن و شفاف برای آنها تبدیل می کند.

در اغلب مواردی که هویت و یا حالت جنسی یک شخص ، با جنسیت آن فرد در هنگام تولد فرق داشته باشد، و یا زمانی که جنسیت فرد به راحتی قابل شناسایی نباشد، بدنام سازی و تبعیض صورت می گیرد.

بیشتر این افراد به دلیل اذیت، خشونت و نقض حقوق انسانی، دچار آسیب شده اند. این تجربیات می تواند منجر به ایجاد نیاز برای برخی از حمایت های درمانی شود، تا این مشکلات و همچنین هر نوع ناراحتی روانی که ممکن است در نتیجه این تجربه بوجود آید، مورد شناسایی قرار گیرد و هویت جنسی آنها در یک محیط امن مورد بررسی قرار گیرد.

آیا فمنیست درمانی بر روی مردان هم قابل اعمال می باشد؟

هر چند که فمنیست درمانی از نظر تارخی شامل زنانی بود که به زنان کمک می کرد، ولی فمنیست درمانی که در حال حاضر وجود دارد می تواند شامل زوج ها، خانواده ها، کودکان و افراد مربوط به تمامی جنسیت ها باشد.

به دلیل اینکه رابطه درمانی یک نوعی مشارکت است، مردها، همانند دیگر گروه های دیگر، در مرحله اولیه، اهمیت نیاز خود به درمان را مورد بررسی قرار می دهند.

برای مثال، درمانگر می تواند به افراد کمک کند تا تاثیر نقش جنیستی خودش را در محدوده مربوط به خود بررسی کند و یا به وی کمک کند تا راه هایی که جامعه بر روی توانایی بیان احساس وی تاثیر گذاشته است را مورد بررسی قرار دهد.

برخی از مشکلات شناسایی شده در این مرحله می تواند شامل رابطه صمیمی، عاطفی، آسیب پذیری و پرورش دادن روابطی باشد که بر مبنای سلسله مراتب قدرت نیستند.

تاریخچه فمنیست درمانی

فمنیست درمانی ریشه در حرکات و انقلاب های فمنیستی مربوط به دهه 1960 دارد.

در طول این دوره، برخی از سازمان ها شروع به اجرای برنامه هایی کردند که به طور خاص، برای حمایت از زنان طراحی شده بودند.

این برنامه عبارت بودند از پناهگاه های خشونت خانگی، مراکز سلامت زنان و سایر موارد.

این سازمان ها منجر به افزایش آگاهی و اطلاع عمومی نسبت به حقوق زنان شد، و در آن دوره بر روی زنان زیادی تاثیر گذاشت که برخی از آنها درمانگر بودند.

این درمانگران زن، اولین گروه فمنیست درمانی را تشکیل دادند که بر مبنای اصول برابری، احترام متقابل و توانمند سازی فرد بود.

در دهه 1970، یک مطالعه ای که در مورد انحراف جنسیتی و به منظور تاسیس انجمنی برای زنان در حوزه روان شناسی (awp) صورت گرفت، منجر به پیشرفت های بعدی حرکت فمنیست درمانی شد و در دهه 1980، برخی از نظریه های فمنیستی برای بررسی چارچوب های نظریه مرسوم ایجاد شد.

فمنیست درمانی به روش های درمانی متنوعی تبدیل شد تا مشکلات مختلف از قبیل اختلالات تغذیه ای، آسیب و سوء استفاده و تصویر بدن را شامل شود.

فمنیست درمانی از آن دوره به بعد شروع به گسترش یافتن کرد تا بتواند طیف وسیعی از افراد حاضر در گروه های حاشیه ای، که مشکلات سلامت روانی گسترده ای را تجربه کرده بودند، را شامل شود.

فمنیست درمانی، به عنوان یک مدل درمانی بر تعدادی از نظریه ها تاثیر گذار بود که روش های درمانی روگریئن، آدلرین و گشتالت و همچنین تعدادی از روش های فمنیسم برخی از این موارد بودند.

محدودیت های مربوط به فمنیست درمانی

فمنیست درمانی به دلیل شباهت های خود به روش درمانی چند فرهنگی، که یک رهیافت منظم و منضفانه جنسیتی را برای درمان ایجاد کرده بود، مورد تحسین قرار گرفته است.

هر چند که فمنیست درمانی در زمینه روان شناسی دارای پیشبردهای زیادی بوده است، ولی با چندین محدودیت هم مواجه است:

• در زمینه کارا بودن فمنیست درمانی، تحقیقات تجربی و مبتنی بر مشاهده وجود ندارد.

• خود افشاء سازی و به اشتراک گذاری عقاید شخصی و حرفه ای توسط درمانگر، می تواند بر روی عقاید شخص درمانجو، تاثیرات قابل ملاحظه ای بگذارد.

فردی که خودش تجربه برخورد با برخی موارد را ندارد، ممکن است عقیده اش در رابطه با آن مورد تحت تاثیر عقاید درست و یا تعصب و عقاید نادرست فرد درمانجو قرار بگیرد.

• تمرکز فرد درمانجو بر روی انتخابات بررسی نشده ، می تواند درمانگر را با ریسک اعمال انتخاب ها و یا تصمیماتی مواجه سازد که افراد درمانجو آمادگی آن را ندارند.

برای مثال، ممکن است درمانگر فرد درمانجو را تحت فشار قرار دهد که هر چه زودتر از همسر و یا دوست عاطفی خود جدا شود و فرد را را یک خطر جدی مواجه سازد.

• تمرکز قوی بر روی عوامل محیطی می تواند منجر به کاهش توانایی شخص درمانجو در زمینه مسئولیت پذیری شخصی نسبت به مشکلات شود.

برای مثال، در افرادی که اعتقاد دارند جامعه افسردگی آنها را مورد سرزنش قرار خواهد داد، احتمال مراجعه به درمان مناسب کاهش می یابد.

ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه